चीनको महत्वाकांक्षी चीन–नेपाल रेल परियोजनाले नेपालमा थोरै मात्रै समर्थन पाउने

अवरुद्ध नेपाल–चीन रेलवे लाइनको विवाद अझै समाधान हुन सकेको छैन राष्ट्रपति सी जिनपिङहाडले सन् २०१९ मा प्रस्तावित लाइन नेपाललाई भूपरिवेष्ठित देशबाट भूजडित राष्ट्रमा परिणत गर्ने बताएका थिए । तर तीन वर्षौं बितिसक्यो तर अझै पनि उक्त परियोजनाले नेपाली नेतृत्व, इन्जिनियर वा पर्यावरणविद्ब बाट खासै सहयोग पाउन सकेको छैन ।

चीनले १७० किलोमिटर ट्रान्स हिमालयन तिब्बत–नेपाल रेलमार्गको सम्भाव्यता अध्ययन सुरु गर्ने योजना बनाए पनि वातावरणीय र प्राविधिक प्रश्नहरू निकै रहेको छ । यस्ता चिन्ता नेपाली विज्ञहरुले उठाएका छन् ।
सन् २०१८ को अन्त्यतिर चीनले नेपालका लागि रेलमार्गको पूर्व सम्भाव्यता अध्ययन गरेको थियो जसले स्पष्ट रूपमा यो भुभाग ग्राडियन्टका कारण निकै कठिन परियोजना भएको जनाएको थियो । यस अध्ययनले ७२.५ किलोमिटर खण्डका लागि २.७५ अर्ब अमेरिकी डलरको लगानी अनुमान गरेको छ तर विडम्बना, अध्ययनको प्रतिवेदन अझै सार्वजनिक गरिएको छैन ।

जसले गर्दा प्रस्तावित रेलमार्गको सम्भाव्यतामाथि नै नेपालमा शंका उत्पन्न भएको छ । नेपाल रेलवेका अमन चित्रकारले यो परियोजना तेस्रो पोल झैँ कठिन हुने बताए । रेलवे इन्जिनियरिङको संसारको सबैभन्दा कठिन परियोजनाका रुपमा ४,५०० मिटर तिब्बती पठारमा हिमालय हुँदै काठमाण्डौसम्म पुग्ने रुट रहेको बताए । नेपालको क्षमता नभएकोमा प्राविधिक विज्ञहरूले गम्भीर चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।

प्राविधिक रिपोर्टहरू समीक्षागर्दा नेपालमा प्राविधिक रूपमा योग्य रेलवे नभएको र प्रस्तावित रेलवे लाइनको पक्ष र विपक्षको मूल्याङ्कन गर्न सक्ने इन्जिनियरहरू को कमी भएको पाइएको हो । भूवैज्ञानिक चुनौतिहरूका अलावा नेपाल चीन रेल वे मा अनेक भूराजनीतिक अवरोधहरू पनि छन्।

नेपालबाट निस्कने प्रस्तावित रेलले पारिस्थितिकीय प्रभाव पार्ने सुझाव दिएको छ र उक्त लाइनबारे नेपालमा पर्याप्त छलफल भएको छैन । नेपाली माझ यो रेल वे के हो भन्नेबारे अझैपनि केही भनिएको छैन । नेपालले सन् २०२१ को जुलाई मसान्तसम्म चीनबाट १।७ अर्ब डलर बराबरको सामान आयात गरेको छ । र सन् २०२२ को अप्रिलको मध्यमा चीनतर्फ नेपालको निर्यात मात्र ५० मिलियन अमेरिकी डलर थियो । प्रस्तावित १७० किलोमिटर रेलवे चीनको महत्वाकांक्षी बेल्ट एण्ड रोडको हिस्सा हो । एक पटक निर्माण भएपछि, यसले दक्षिणी तिब्बतको केरुङ गाइरोङ लाई जोड्नेछ । रसुवा जिल्लामा नेपाल प्रवेश गर्दै काठमाडौं हुँदै योजना अन्ततः भारतसम्म रेल विस्तार गर्ने रहेको छ ।